DAĞ METEOROLOJİSİ 

Kötü havanın gelişi her zaman göğün görünüşünü değiştirir. Hava değişiminin ilk işaretlerini tanımak, çoğunlukla kararsız bir hava veya fırtınanın gelmeden önce bir yere sığınmamıza olanak sağlar.

Yaklaşan bir fırtınanın dört esas ipucu vardır. Bulut örtüsündeki değişiklikler, hava basıncındaki değişiklikler, rüzgar hızındaki değişiklikler ve rüzgar yönündeki değişiklikler.

 Genel olarak tahmin edeceğimiz gibi, bazı bulutların tespiti kolay ve anlamları açıktır. Açık renkli ve yüksek bulutlar güzel hava vadederken, alçak ve koyu renkli bulutlar yağmur ve hatta fırtına habercisi olma olasılıkları yüksektir.

 “Sabah dağ gibiyse, akşam çeşme gibidir.” (bulutlar için söylenmiş bir denizci sözü)

 Sirüs, ipliksi bulutlar, yükseklerde nemin arttığını gösterir. Gelmekte olan bir kararsızlığa işaret olabilir. Yüksek sirrüs ipliksi bulutları yaklaşan sıcak cephe ile alakalıdır.

 Sirüs bulutları çoğalır ve güneşi veya ayı bir tül gibi kapatırsa kararsızlığın gelmekte olduğu kesinleşir.

 Sirüs bulutlarını izleyen duvar görünümlü bulutların gelmesi, çoğunlukla hızlı ısı düşüşü eşliğinde şiddetli kararsızlık ile birlikte hızla gelmekte olan soğuk bir cepheye işarettir. Hemen bir yere sığının.

 Yüksek zirvelerde tabak şeklinde bir bulut oluşur. Bu altokümülüs lenteküler bulutlar yükseklerde sert rüzgarlara işarettir. Bu bulutlar diğer zirrvelerede uzanırsa hava olasılıkla birkaç saatiçinde bozacaktır.

 Günün erken saatlerinde mavi gökte küçük kümülüs bulutları öğleden sonrarası için gök gürültülü fırtına işareti olabilir.

 Kümülonimbüs bulutları gök gürültülü fırtınanın yakın olduğuna işarettir.

 Uçağın arkasında bıraktığı iz yatay olarak uzuyorsa yükseklerde artan neme ve havanın bozma ihtimaline işarettir.

 Uçağın arkasındaki iz kalıntı bırakmadan dağılırsa havanın kuru olduğu ve iyi havanın devamına işarettir.

 Sert rüzgarlar basınç farkının fazla olduğunu söyler, bu da artan fırtına cephelerine işaret eder.

 Günbatımında boz renkli gökyüzü: Güzel havaya

 Günbatımında parlak sarı gökyüzü: Rutubet ve yağmura

 Yağmurdan sonra sarı gökyüzü: İyi havaya

 Günbatımında Pembe fıstıki renk: Şiddetli yağmur ve fırtınaya

 Gün doğumunda kırmızı renkli gökyüzü: Rüzgar ve yağmura

 Gün doğumunda Güneş çevresi hafif dumanlı: Fırtınaya

 Gün doğumunda Güneş çevresinin kırmızı iken donuklaşması: Şiddetli yağmura işarettir.

 Kızıl gün doğumu batıdan gelen kötü hava şartlarına işarettir.

 Kızıl gün batımı kötü havanın doğuya gidiyor olduğunu ve iyi hava şartlarına işarettir.

 “Akşam kızartısı sabahı güz eder, sabah kızartısı akşamı kış eder”

 Görüşün azalması havadaki nem artışını gösterir. Havanın kötüleşme olasılığına işarettir.

 Dağda görüşün artması havanın kuru ve kararlı olduğuna işarettir.

 Yükselmenize rağmen altimetre yükselir, basıncın düştüğünü gösterir. Havanın kötüleşeceği olasılığına işarettir.

 Alçalmanıza rağmen altimetre düşer, basınç artışına işarettir. Hava iyileşecektir.

 Çoğu insan nemli havayı hissedebilir, özellikle saçları kıvrılıyorsa. Nemli koşullar altında, ahşap şişer ve tuz kümelenir. Gün doğarken çimenlere bakın, eğer kuruysa, bulutlara ve kuvvetli esintilere, yani yağmura işarettir. Eğer çimenler ıslaksa muhtemelen o gün yağmur yağmayacaktır. Tabi akşam yağmur yağmışsa bu yöntemi uygulayamayız.

 Havayı koklamayı ihmal etmeyin. Bitkiler atıklarını alçak basınçta atarlar, bu da havada organik gübre kokusu yaratır, yağmura işaret eder. Bataklıklar alçak basınçtan dolayı fırtınadan hemen önce havaya gaz salarlar, bu da kötü kokulara sebep olur. Bir atasözü “Çiçekler en güzel yağmurdan hemen önce kokar” der. Kokular nemli havada daha belirgindir, bu da yağmurlu havaya işaret eder.

 “Sabah gökkuşağı varsa, bunu bir uyarı olarak almalısın” özdeyişi batıda oluşan gökkuşağı doğudan doğan güneşin ışınlarının batıdaki nemli havada kırılması sonucu oluşur. Kuzey yarım kürede bir çok fırtına cephesi batıdan doğuya doğru hareket eder, ve batıdaki gökkuşağı nemin varlığını haber verir. Diğer yandan, günbatımında doğuda görülen gökkuşağı yağmurun uzaklaştığını ve güneşli günler göreceğinizi haberdar eder.

 “Rüzgar saatin tersine döner ve barometre düşerse, önlemini al fırtına ve şiddetli sağanaklara karşı sen de” özdeyişi düşmekte olan barometrenin kötü havanın habercisi olduğuna dair oldukça açık bir ifadedir. Rüzgarın saatin tersine dönmesi, gelişmekte olan depresyonların, merkezleri fazla kuzeyde olmamak koşuluyla, ilk aşamalarında meydana gelen durumdur.

 “Yağarsa yediden önce, düzelir on birde” özdeyişi ise, ortalama bir sıcak basınca bağlı yağışın, normalde dört saatten uzun sürmeyeceğini söyler. Günün hangi saatinde olduğunun, havayla hiç ilgisi yoktur.

Güzel Bir Havanın Belirtileri

 Barometre yavaş ama sürekli olarak yükselir (Yüksek basınç) Gökyüzü, güneş doğarken açık gri, gündüz açık, mat bir maviliktedir. Gece sakin ve gökyüzü berraktır. Sis yoktur. Hafif bir pus olsa da güneş doğunca kaybolur. Bulut yoktur. Olsa bile küçük, parçalı ve hareketsizdir.

 Sıcak gündüzler, serin geceler yaşanıyorsa,

 Sabah sisi güneşle birlikte hemen dağılıyorsa,

 Rüzgâr doğudan, kuzeydoğudan ya da kuzeybatıdan hafif esiyorsa,

 Kırlangıçlar, martılar ve özellikle avlanan kuşlar yüksekten uçuyorlarsa,

 Örümcekler ağlarını akşam üstü örüyorlarsa,

 Akşamları kurbağalar vıraklıyorsa,

 Ev, fabrika ve vapur bacalarından çıkan dumanlar hiç dağılmadan göğe yükseliyorsa,

 Gece sabaha karşı otlar, çiçekler ve yapraklar üzerinde çiğ taneleri görülüyorsa,

 Kargalar sabahları öterek, çift olarak uçuyorlarsa,

 Karıncalar yeni tepecikler yapıyorlarsa,

 Geceleyin çiğ yağması ve sabahleyin sis varsa, güzel bir havaya işaret eder.

 Yağmursuz gök gürültüsü ve şimşek çakıntısı, sıcak bir havaya,

 Bulutların yükselmesi ve yoğunluklarının azalarak renklerinin açılması, havanın güzelleşeceğine ve serinleyeceğine,

Kötü Bir Havanın Belirtileri : (Gök Gürültülü Sağanak Yağış )

 Barometre devamlı alçalır (alçak basınç ). Havada çok nem vardır. Gökyüzü güneş doğarken kırmızıdır; gündüz koyu mavi ve batı yönü karanlıktır. Güneş bulutların arasından batar. Gök kara bulutlarla ( koyu gri ) kaplıdır. Dağların yamaçlarıyla tepeler bulutlarla örtülüdür.

 Her türlü koku aniden kesiliyorsa,

 Koyu mavi gökyüzü varsa (Özellikle rüzgârlı havada),

 Yoğunlaşan sirrüs bulutlarını takip eden alçak bulutlar varsa, kötü hava geliyor olabilir.

 Stratüs bulutlarının alçalması. Yağmur bulutları batıdan koşar gibi ve çok yükseklerden gelirler. Kenarları saçaklı ve beyaz renklidir. İlk anlarda çok yüksekte olup, zamanla alçalırlar; uzun ince şekil alırken renkleri grileşir, giderek koyulaşır.

 Topaklaşan, kümeleşen kümülüs bulutları gözlenir.

 Rüzgâr yönü değişebilir. Özellikle kuzey rüzgârlarının saat yönünün tersine doğru yön değiştirmesine dikkat edilmelidir.

 Ağaç yaprakları bir yöne doğru kıvrılır. (nem)

 Kediler hapşırarak masa ve sandalye bacaklarına sürtünürler.

 Kara sinekler daha acımasızca ısırırlar.

 Güneş doğarken bulutların ufukta toplanması ve kabararak yükselmesi yağmura,

 Ufukta birdenbire karanlık ve girift vaziyette bulutlar hasıl olması hafif bir rüzgâra ve sonra yağmurlu bir boraya,

 Bulutların alçalması ve renklerinin koyulaşarak sarkık bir hal alması yağmura verüzgâra,

 Bulutların gevşek ve yumuşak görülmesi, yağmura; donuk renkli ve keskin kenarlı bir halde bulunması, şiddetli ve devamlı bir rüzgâra,

 Yumuşak beyaz bulutların koyulaşması ve renklenmesi, yağmura; keskin kenarlı bir hal alması yağmurlu bir rüzgâra,

 Sabah ve akşam bulutların mor bir renk alması, yağmura,

 Semada şeffaf bulutların olması, kuvvetli bir fırtınaya,

 Kışın don esnasında havada sıcaklık hissedilmesi, kar yağacağına,

 Yazın havanın birdenbire soğuk yapması, bol bir yağmura,

 Bulutların ufkun kuzey taraflarında sıkışık bir halde toplanıp yükselmesi, kuvvetli bir yıldız rüzgârının çıkacağına ve havanın soğuyacağına ve yağmur da yağabileceğine,

 Ufkun batı taraflarında bulutların oluşması, batı tarafından rüzgar eseceğine ve yağmur yağmasının neden olacağına,

 Devamlı bir kuru soğuktan sonra sıcaklık hissedilmesi, kuvvetli bir fırtına çıkacağına,

 Devamlı bir sıcak havanın ardından soğuk hissedilmesi, yağmurlu bir fırtınaya,

 Bulutların dağ tepelerinde sis halinde toplanması yağmura ve rüzgâra,

 Açık ve berrak bir gruptan sonra yıldızlar görünmeyecek surette havanın bulanması ve beyaz bulutlar oluşması, yağmura ve rüzgâra, işaret eder.

 Sabahleyin erkenden sivrisineklerin aşırı derecede rahatsızlık vermeleri,

 Geceleyin şiddetli göz kırpan yıldızlar,

 Kanallardan, bataklıklardan gelen kokunun giderek artması,

 Bazı çiçeklerin, gündüz vakti çiçeklerini kapaması,

 Dağ hayvanlarının vadilere inmesi,

 Romatizma vb ağrılarının şiddetini arttırması,

 Bacalardan çıkan dumanlar hemen dağılması, kötü havanın gelişine yorumlanır.

 Genelde rüzgârın yönünün 45°’den fazla değişmesi, pek yakında havanın değişeceğineişarettir. (Kara-deniz meltemleri ; dağ-vadi meltemleri hariç)

 Bir Gal atasözü “Güneş batarken gökyüzü kızarıyor ise; çobanı düşündürür.” der.

Değişken Bir Hava Düzelecekse

 Barometre yükselir ve nem azalır. Yüksek basınca gidilmektedir.

 Sabah kapalı olan hava, güneş batarken berraklaşır; gece sakin ve rüzgarsızdır.

 Bulutlar kaybolur ve ufuk açılır. Bulutların gidiş, rüzgârın esiş yönündeki değişiklik yağmurun sona erdiğini belirtir.

 Rüzgâr doğudan ya da kuzeydoğudan düzenli olarak eser.

 Bacalardan çıkan dumanlar güzel havalardaki gibi çıkar ve hemen dağılır. Hava taze ve kurudur.

 Batı ve lodos rüzgârları esnasında havanın soğumaya başlaması, rüzgarın Yıldıza veya Karayele döneceğine,

 Havanın rutubetlenmesi, güney rüzgârının çıkacağına,

 Rüzgârın güneşe doğru dönmesi, havanın yeniden tazeleneceğine,

 Bulutların atılmış pamuk gibi yükseklerde yığın halinde toplanması havada bir değişim olacağına alamettir.

Değişken Bir Hava Bozacaksa

 Barometre düşer ve nem artar. Alçak basınca gidilmektedir.

 Gökyüzü kötü havalardaki durumunu alır. Sirrüsleri sirrostratüsler bulut bulunmadığı zaman gökyüzü gitgide beyazlaşır.

 Sis oluşur. Ufukta bulutlar belirir ve bunlar dağların doruklarında şapkalar, yamaçlarda kuşaklar meydana getirir.

 Bacalardan çıkan dumanlar kötü havalardaki gibi çıkar ve hemen dağılmaz. Hava nemlidir.

Ayın Durumu

 Eğer ay solgun ya da kırmızı renkli gözüküyorsa, havada toz vardır. Eğer oldukça parlak ve belirgin ise alçak basınç havadaki tozu temizlemiştir ve alçak basınç da yağmura işarettir. Eğer ayın etrafında hale varsa büyük ihtimalle sonraki üç gün içinde yağmur yağacaktır. Bu haleye sirrostratüsten parlayan ışık sebep olur ve bu bulut genelde sıcak cephe ve yoğun nemin habercisidir.

 Ay fazla parlaksa, çevresi kırmızı ve turuncuysa: Fırtınaya 

 Ay hilal şeklindeyken kırmızı görünmesi; sert rüzgâra 

 Ay doğarken kırmızı görünüyorsa: Sert rüzgara 

 Ay donuk ve dumanlı görünüyorsa: Yağmurun yağacağına 

 Ay küçük ya da büyük görünüyorsa: Yağmur yağacağına 

 Ayın İç tarafında kırmızı ve mor lekeler var ise; şiddetli fırtınaya işarettir. 

 Ay Beyaz renkli ise iyi hava belirtisidir.

Yaklaşan bir fırtınanın dört esas ipucu vardır. Bulut örtüsündeki değişiklikler, hava basıncındaki değişiklikler, rüzgar hızındaki değişiklikler ve rüzgar yönündeki değişiklikler.